Lwendo lwaWatson mulizyamatongelo anyika

By Shingirai Vambe

TONGA

Mukwindila kutelanisigwa kwabalumi abanakazi akulangilwa ansi kwabanakazi mubukale bwesu, ibechanakazi bali muli zyamatongelo anyika baswana ikulangisisigwa kapati. pele ujisi cuuno cepalamende kubukale bwe Bulawayo central wembungano ye MDC Alliance, Nicola Watson wakalipeda kujala mabhanga alengwa akwetalanisyigwa mukwindila mulubala lwamuntu antomwe akuba mwalumi kana mwanakazi.

Ikuyowa akulilangila ansi kulenga ikuti ibanakazi baleke ikunjila muli zyakutonga inyika. ezi zilenga ikuti balumi bajane mweenya yakutola zyuuno zyakutonga. ezi zyakalenga kuti kubikwe zyuuno zyabanakazi mupalamende ikuti bajane babiiminina abalabo.

kusyede banakazi baace bayanda ikuciincha ciimo chanyika mulizyamatongelo, nkaambo kakuti ibanginji tabalipede ikulangana akutakalika kabotu kwanyika. mubache basyede, nkabunga kanini kabanakazi batali basiya ibali muli zyakutonga nyika.

mukwiindila mukwiizya aWatson, waamba ikuti ikunjila kwakwe mulizyakutonga inyika talangililide ikwiimina ibanakazi mupalamende kupela, pesi ikuti bajane ibwiminini buzwide mukutonga inyika.

waamba ikuti, milawu yanyika ipa i50-50 kubanakazi akubalumi, mbacee ibakayintu babwezede izyuuno mupalamende, mumakhansili antomwe akubelekela fulumende mulizimwi inyika.

Zyendelene ezyambo zya Watson, ipalamende mumazuba ayinda yakamba kuti 31.8% yabakayintu njiyo kupela yakanjila muli zyamatongelo anyika.

“zyinji zyelede kuciitwa kuti banakazi balipede kunjila mulizyakutonga inyika mbuli muzyambwa mumulawo wanyika. akuciita ikuti ibakaintu babeleke ikabotu mulifulumende”.

Mulungaano lwakwe mulizyamatongelo anyika, Watson waamba ikuti biiminini ibanginji balikukacilwa ikwimina bantu mupalamende amukhasili.

“Mulimo uliwo mupati loko, amajwi esu amwi taalikumvwigwa abapati, tweelede kulwida ikuti inyika isumpuke katubelesya ipalamende amakhansili”.

Watson wakasalwa mumunyaka wa2013 ikuti akale mupalamende kayimina ibakayintu, alimwi, mu2018 wakasalwa kuyimina bantu be Bulawayo central mupalamende. Watson wamba ikuti, ikusalwa kwabakaintu ikuti bakakale pesi mupalamende kwelede ikuyimikwa.

Wamba ikuti, tazikwe lugwasyo pe kuti muntu asalilwe ikukala kupela mupalamende, katakwe milimo njalikukuciita, pele, nciibotu kuti muntu asalilwe kubelekela bantu.

Fulumende waZimbabwe mumunyaka wa 2013 wakalenga zyuuno zyabakaintu mupalamende, ikuti tubunga tulimumatongelo anyika tusale ibanakazi batakale mupalamende, ikucitila ikuti banakazi bajane biiminini mupalamende akujala kutiimininwa kuzwide kwabakaintu mupalamede.

“twelede kulangilila ikapati basalidwe nkambo mbabo belede kwiimina ibantu, ikukomena antomwe akuzwidilila mubukaale bwabo”.mwaamba Watson katondezya ikulemeka mulimo wakwe.

Kitanajala ipalamende ikwamunyaka wakamana, Watson wakabuzya minister we Home affairs ikuti mapolisa anyika alikucitayi etala akubhigwa kwetuwayile twamagesi amatransformer.

wakayungizya kati imapolisa mudolobha lyaBulawayo balikulemenwa amilimo nkambo tabakwe zibelesyo zikwene.

“Etala akubula manzi, iBulawayo ijisi penzi lyakujalilwa magesi etala akubhigwa kwamawaya antomwe akufwa kwamichina ku ZESA, zilenga ikuti magesi aceeye.” mwaamba Watson

Watson wakambiila pepa eli ikuti akuvula kwa Lithium, iZimbabwe yelede kuleka kupeka magesi kibelesya meenda amalasha. zitatondezye ikuti balimumatongelo anyika balangililide lusumpuko.

Wakambiila palamende ikuti wakazanga, Dumiso Dabengwa wakali wajana ma investor akalemali isika $5million, bakalikuyanda kujula mabhizimusi muZimbabwe, zyakakaciila etala akuyanda kubhadalwa.

“Etala aObert mpofu takwe lufutuko lwakabawo, basimabhizimisi bakasibeleke aZimbabwe bakabweda kunyika zyabo. imulimo oyu wakelede kusumpula nyika akuulungisya mabattery muminyaka yakiinda” nzyaamba Watson.

Uyungizya kaati, bali mulizyakutonga inyika kiinji bayanda kubhadalwa kuti bazumizye basimabhizimusi kuti basumpule ciisi ceesu. ezi zilenga kuti inyika ibwede musule mulusumpuko.

Etala akwiimina bantu mupalamende, Watson ubeleka atubunga tunginji mukugwasya ibabula abafwaba.

Wakakonzya kugwasya baleleka ibana bakafwidwa muBulawayo central, wakabayandwida imali antomwe akubaswanya abasinsondo abasimayakilane ikuti babelekele antoomwe.

”Mulimo wangu ngwakuyiisya bantu amabelekelo acitwa abiiminini mupalamende amukhansili. pesi bajisi zyuuno zyakwimiina bantu belede kwiisigwa kubelekela bantu. bakasalwa kwiimina bantu belede kuziba mulandu wabo kubantu”.

“kanginji tubona basicuuno kabakacilwa kwambula abantu, kubwedezya zyambo zyakazwida kupalamende kubantu, akubuzya kubantu kutiniinzi zibayanda. Makhansila akaciilwa kuti bantu bajane meenda akuti kubwezwe madoti” ulamba Watson.

Ciikumbilo caangu kulifulumende akukhansili yakuBulawayo ncakuti balangisisye migwagwa yamumalokitshi, amigelo yamanzi, amagodi mumigwagwa. nkaambo imwi migwagwa tichiindiki etala emvula ilikuwa. alimwi, zimwi ndawo nga zyazula manzi etala akubula migelo ikonzya ikusowa meenda.

Watson waamba kuti iZimbabwe ilangene amapenzi miingi, alimwi manginji mapenzi ayelede kulangisisigwa kaalangene eBulawayo.

iBulawayo njiimwi yamadolobha mapati muZimbabwe, kitobela iHarare, alimwi njiyo yakali amabhizimusi miingi muzimbabwe, ikwelino mabhizimusi eminchina zisika 90% zilifwide, tazicibeleki, ezi zyalenga kuti bantu banginji baye ku south Africa koyandula milimo.

iComfederation of Zimbabwe Industry (CZI) yaamba ikuti kuzwida munyaka wa 2000 takwe ma investor bazwida kulizimwi nyika bayanda kugwasya kusumpula ciisi.alimwi iZimbabwe isyede musule mulusumpuko etala akukacilwa kwenzya kabotu mabambe akutonga inyika antomwe akuwa kwa economy.

“Twakaba abukale bwabanyama enzovu zituba mumakale akali kweta lusumpuko, milimo emali muciisi. zyonse ezi zilengwa akutabamba kabotu zyakutonga inyika.

Tulangeene mafwabe ikunembo nkaambo mabhizimisi akali kweta mali muciisi akajalwa.

“ikwiisigwa afulumende kulizimwi nyika takulikugwasya ciintu kubantu, nkaambo takwe mali, minchina antomwe amabhizimusi akubelekela muzimbabwe, ezi zilenga kuti bantu banginji baakuzye mumbali emigwagwa” nzyaamba Watson.

Zilikucitika kuSouth Africa azimwi nyika zitondezya ikuti izimbabwe yakasowekelwa bantu banginji, amabhizimusi manginji alikujana penzi lyakujana bantu akambo kakuti bakasyala balikucita mabhizimusi abo akuuzya mumigwagwa.

Kanginji nga tumvwa kuti bantu bamuzimbabwe balikubisya kapati kulizimwi nyika, echi citondezyo cakuti buumi tabulikabotu kulizimwi nyika. alimwi mapolisa amasoja balikujanika amilandu yakutolela bantu impasha zyabo, zitondezya kuti zintu taziimvwi kabotu muzimbabwe amali alikupegwa babeleka taalikukwana pe.

Zyuuno izyakutonga inyika afulumende zicizwide balumi, bantu abasimabhizimusi balangililide kuti tutobelezye mulawo wenyika wamba ikuti twelede kuba e 50-50 mukwiimininwa kwabakayintu abalumi mulifulumende waciisi caZimbabwe.